Eğer bir markaya ait şube açmak istiyor ve daha önce böyle bir iş yapmadıysanız, her şeyden önce bu dünyadaki temel kavramları bilmeniz gerekiyor. Franchise, franchisor, franchisee nedir merak ediyorsanız. Kısaca size özetleyelim.

Franchise Nedir?

Franchise, bir markanın veya işletmenin, belirli bir süre ve belirli kurallar çerçevesinde başka bir kişi veya kuruluşa kullanım hakkını vermesidir. Bu sistemde, marka sahibi (franchisor) ile işletmeyi yönetecek kişi veya kuruluş (franchisee) arasında bir sözleşme yapılır.

Franchisor Nedir?

Franchisor, markanın sahibi olan ve franchise sistemini yöneten taraftır. Franchisor, belirli bir ücret karşılığında marka adı, iş modeli, operasyonel süreçler ve pazarlama desteğini franchisee’ye sunar. Ayrıca, franchisee’lerin belirlenen standartlara uygun şekilde işletmelerini sürdürmelerini sağlar. Türkiye’deki bilinen franchisor’lara Pablo Artisan Coffee, Gua Coffee Company, Marmaris Büfe, Maydonoz Döner vb. örnek verilebilir.

Franchisee Nedir?

Franchisee, franchisor’dan belirli bir ücret karşılığında marka kullanım hakkını alan ve işletmeyi yürüten kişidir. Franchisee, franchisor tarafından belirlenen kurallara ve iş modeline uymak zorundadır. Buna karşılık, tanınmış bir marka altında işletme açma avantajına sahip olur.

Şube ve Bayi Arasındaki Fark

Franchise sisteminde şube ve bayi kavramları sıklıkla karıştırılır. Ancak, aralarında önemli farklar vardır:

Şube: Şirketin doğrudan sahip olduğu ve yönettiği bir işletmedir. Şube, merkeze bağlı olarak faaliyet gösterir ve tüm operasyonel süreçler merkez tarafından belirlenir.
Bayi: Bağımsız bir girişimcinin açtığı ve yönettiği, ancak belirli bir markanın ürünlerini veya hizmetlerini sunan işletmedir. Bayiler, franchisor’ın belirlediği kurallar çerçevesinde faaliyet gösterir ancak genellikle kendi finansal yönetimini bağımsız olarak yürütür.

Yani bir marka altındaki tüm işletmeler bayi olmayabilir. Bazı işletmeler franchisor’un finanse ettiği, marka bilinilirliği için zarar etsede franchisor tarafından işleten şubeler olabilir.

Franchise Türleri

Franchise sistemleri, sektöre ve işleyiş modeline göre farklı türlere ayrılır:

1. Ürün ve Marka Franchise

Bu modelde, franchise veren, belirli ürünlerin satış hakkını franchise alana tanır. Genellikle perakende sektöründe yaygın olarak kullanılır. Örnek: Otomotiv yedek parçaları veya akaryakıt istasyonları.

2. İşletme Franchise

Bu sistemde, franchise alan yalnızca ürün değil, aynı zamanda işletme konsepti, operasyonel süreçler ve marka desteğini de alır. Fast-food restoranları ve kahve zincirleri bu modele örnektir.

3. Üretim Franchise

Franchise alan, franchise verenin markasını kullanarak ürün üretme hakkına sahip olur. Genellikle gıda, içecek ve giyim sektörlerinde görülür.

4. Hizmet Franchise

Bu modelde, belirli bir hizmet konsepti ve iş modeli çerçevesinde franchise alan işletmeler faaliyet gösterir. Örnekler arasında temizlik hizmetleri, danışmanlık ve eğitim kurumları bulunmaktadır.

Franchise Avantajları

Hazır İş Modeli: Denenmiş ve başarılı bir iş modelini kullanma imkanı sunar.
Marka Gücü: Tüketici güveni yüksek olan bir marka adı altında işletme açılabilir.
Eğitim ve Destek: Franchise veren, işletmeyi yönetmek için eğitim ve sürekli destek sağlar.
Pazarlama Avantajı: Merkezi pazarlama faaliyetlerinden yararlanarak müşteri çekme avantajı sunar.
Düşük Risk: Yeni bir iş kurmaya göre daha düşük risk içerir.

Franchise Dezavantajları

Başlangıç ve Sürekli Ücretler: Franchise bedeli ve sürekli olarak %3, %5 gibi genellikle ciro’dan royalty ödemeleri yapılması gerekir.
Bağımsızlık Sınırlamaları: İşletme sahibi belirli kurallar çerçevesinde hareket etmek zorundadır.
Rekabet ve Konum Sınırlamaları: Franchise sözleşmelerinde belirli bölgelerde faaliyet gösterme kısıtlamaları olabilir.

Franchise Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Marka Güvenilirliği: Franchise verenin sektör içerisindeki konumu araştırılmalıdır.
Sözleşme Şartları: Franchise sözleşmesinin tüm detayları dikkatlice incelenmelidir.
Maliyetler: Giriş ve operasyonel maliyetler hesaplanmalıdır.
Pazar Araştırması: Hedef müşteri kitlesi ve pazar analizi yapılmalıdır.
Destek ve Eğitim: Franchise verenin sunduğu eğitim ve destek sistemleri değerlendirilmelidir.

Sonuç

Franchise sistemi, girişimciler için düşük riskli bir iş fırsatı sunarken, başarılı bir marka altında işletme açma avantajı sağlar. Ancak, franchise almadan önce detaylı bir araştırma yaparak doğru markayı seçmek büyük önem taşır. Doğru franchise modeliyle başarılı bir işletme yönetmek mümkün olabilir.